Uut de olde deuze: Molen in Lenthe.

LENTHE – HOONHORST – Het zal elke inwoner van Hoonhorst bekend zijn dat van der Vegt ( Zwarteweg) nog niet zolang geleden bekend was onder de naam “de grutter”. Niet zo verwonderlijk trouwens, want die naam werd vroeger gegeven aan molenaars, kopers en verkopers van graan en graanproducten. In elk geval is er duidelijk een direct verband met de Lenther molen.

We gaan ongeveer 350 jaar terug in de tijd. Ene Gerrijd Hermsen was rond 1650 molenaar bij de graaf van Rechteren. De Rechterense molen heeft gestaan op de plaats  die nu nog gemarkeerd is als grafkelder van de familie van Rechteren. ( ongeveer 300 meter voorbij kasteel Rechteren).  In 1707 komen we Frederik Gerrijds, geboren 20 febr. 1681 tegen als molenaar op de Lenther molen. Hij trouwt in 1720 met Derkien Everts, dochter van Evert Egberts toen molenaar op de Lenther molen. In de periode van 1725 tot 1730 neemt hij alle aandelen over van de Lenther molen en wordt hij eigenaar van diverse omliggende gronden. Derkien is echter al in 1731 overleden en hij trouwt opnieuw in 1732 op 51 jarige leeftijd met Elisabeth Gerrits van der Vegt ( Vecht), zij is 32 jaar, wed. molenares op de molen van Snel, ofwel de Oosterdalfense molen. Zij was getrouwd geweest met Wilhelmus Snel. Hun zoon Gerrit Helmus Frederiks van der Vegt geboren 8 mei 1735 wordt bouwman en molenaar op de Lenther molen en trouwt in 1768 met zijn nicht, Geesje Cloosterman van “t Clooster. Hun zoon, Frederik Jan van der Vegt geboren 12 maart 1768 vinden we later terug als bakker in Lenthe, hij overlijd in 1829 en de gehele nalatenschap  komt in handen van hun zoon Berend Jan Warner, ook van beroep broodbakker en in 1854 getrouwd met Gennigje van der Vegt. Berend Jan Warner moet wel binnen een jaar zijn overige broers en zusters uitbetalen. De tweede zoon van Gerrit  Helmus Frederiks van der Vegt, Berend Hendrik, geboren 27 oktober 1771, grutter en molenaar in Lenthe, trouwt in 1802 met Berendina van der Kolk, oud 20 jaar. Maar ook zijn broer Asse, geboren 26 februari 1775 in Lenthe wordt omschreven als hereboer, molenaar en bouwman. Hij overlijd op 82 jarige leeftijd. Aangezien diverse familieleden staan beschreven als molenaar en grutter is niet aan te geven wie nu werkelijk de eigenaar was. Vast staat in elk geval dat ze daar goede tijden meemaakten gezien er sprake was van 5 hulpen in de huishouding. In 1831 komen we verder de naam tegen van Evert van der Vegt, grutter en molenaar. In 1842 Gerrit Helmus van der Vegt als grutter en molenaar. In 1850 zien we een molenaar Berend Hendrik van der Vegt vertrekken van Lenthe naar de molen te Elen en Rhan in de wijk D te Hellendoorn. In 1877 is Hendrik Jan van der Vegt nog als molenaar en landbouwer op de Lenther molen. Maar het blijkt dat in de tweede helft van de 19e eeuw de zaken minder goed gaan, de molen raakt meer en meer in verval en hij is de laatste molenaar op de Lenther molen. Wij komen in de archieven niet meer de combinatie tegen van molenaar, maar wel diverse keren de naam van der Vegt als landbouwer in Lenthe. Die naam vinden we ook in combinatie met de naam Kooiker, Braakman, Zieleman in direct familieverband met de molenaarsgeneratie. Deze genoemde namen komen nu nog voor op de plaats waar de molen heeft gestaan aan de molenhoekweg,  tussen de twee laatste boerderijen aan de linkerkant van de weg.  Rond 1900 ging het landbouwbedrijf en molenaarsbedrijf failliet  en de molen werd voor afbraak verkocht. Het bovenstuk van de molen staat nu te pronken op de Vilsterense molen. Wat betreft de erfopvolging wordt het onduidelijk. De in 1820 geboren Gerrit Willem van der Vegt, genoemd als molenaar, grutter en later landbouwer, overlijd in 1886. Juist daarvoor had een boedelscheiding plaatsgevonden waarbij zoon Berend Hendrik het huis, erf en land wordt toegewezen. De overige deelgenoten moet hij een bedrag uitkeren. Zoon Hendrik Albert, geboren 1856 heeft een minder gelukkig huwelijk, drie keer getrouwd en zelf overleden in 1925. Uit dit huwelijk is op 16 sepember 1904 Gerhard van der Vegt geboren, beter bekend als Gait van de grutter, ofwel de “piepe”. Hij is overleden op 12 juni 1986. Van beroep melkrijder en loonwerker. Dit bedrijf is voortgezet door hendrik Jan van der Vegt ( Henk) maar de activiteiten werden als transportbedrijf van der Vegt, inmiddels naar Heino verhuisd voortgezet. Om de geschiedenis van de laatste 100 jaar wat uit te diepen heb ik in 2004 een bezoek gebracht aan de heer Ab Kooiker, landbouwer op de locatie net voorbij waar de molen heeft gestaan. De molen stond ongeveer 30 meter van de Twentse weg, nu Molenhoekweg. ( Twentseweg was een van de oudste handelswegen van Kampen naar Osnabruck). De molen stond op een molenbelt die rond 1910 is afgegraven om lager gelegen gedeelten in het achterliggende landbouwgronden op te vullen. Lang heeft in de dam naar dit land een molensteen gelegen als verharding, rond 1975 is die er uit gehaald en ligt nog als trots  in de tuin, te wachten op een herbestemming. Bij de boerderij van Ab Kooiker staat nog een aanbouw die de “Grutterij”wordt genoemd, daarna lang in gebruik geweest als paarde karnmolen, een ruimte waarin een paard de molen rond draaide door rondjes te lopen en de karn zodoende in beweging hield. Later is de karn vervangen door een mechaniek die de hakselmolen op de deel in werking hield. Volgens Ab klopt het dat de gehele familie werkzaam was in het molenbedrijf en aanverwant hieraan. Alle boerderijen aan dit gedeelte van de Molenhoekweg behoorden namelijk tot de familie van de Vegt. De eerste rechts is niet zo oud, was van Gait Helms van de Vegt, later Bredewold- van Leusen en Klei, nu installatiebedrijf Bergman. De bakkerij, tweede huis rechts moet al zijn ontstaan voor 1800. Namelijk in het volkstellingregister van 1795 wordt als bakker genoemd Frederik Jan van der Vegte. De gevelankers in deze woning geven een jaartal aan van 1836. Later is dit pand bewoond door van der Vegt-Gerrits, Baarsma en daarna bakker Lingeman. Na Lingeman is de bakkersoven geheel uit het pand verwijderd. De volgende boerderij van der Vegt –Zieleman, stond er niet in 1832 ( volgens de kadasterkaarten) maar in de boerderij verderop, (Mataramweg) woonde in 1832 Asjen van der Vegt, Daarna Evert van der Vegt, later Post en nu Waterval. Aan de linkerkant van de Molenhoekweg de eerste boerderij van oorsprong van der Vegt, maar ook deze is van na 1832 en bewoond door “Gerrit Willem van de Grutter” getrouwd met Spijkerman, later door een zoon getrouwd met Braakman, nu Be Kooiker. Deze boerderij is begin deze eeuw geheel afgebrand, daarmee gingen ook de belangrijkste familiestukken en “het archief” verloren. Alles over de molen was daar opgeslagen. Volgens Be Kooiker waren er aktes en tekeningen van voor 1800. De volgende boerderij  is dan de boerderij waar alles mogelijk begon, de famie van der Vegt, de Lenther molen en van hieruit de uitbreiding van het molenaarsbedrijf. De ouders van Ab en Be Kooiker waren Berendina van der Vegt en Albertus Kooiker. De enigste bewijzen aan een rijke historie is nog de oude molensteen en de “Grutterij die er nog gedeeltelijk staat, maar ook de oude boerderijen die allemaal in het bezit waren van eens zo’n rijke familie geschiedenis. Niet zo verwonderlijk dat juist in die buurt een familie Fakkert woonde ( volgende boerderij aan de Molenhoekweg, voorbij de “Blanke Kolk “ links, nu net gemeente Zwolle. Dus buren van de Lenther molen en ook bekend stonden als landbouwer en  bouwers (metselaar) en mogelijk hier het “virus” van molenaar hebben gekregen? Een molen zo dicht in de buurt kan aanleiding zijn geweest daar veel kennis op te doen met burenhulp. Want juist een zoon van deze de familie Fakkert is van hieruit naar Hoonhorst vertrokken om daar een cafe en ook een molen te bouwen, misschien als concurrent? Maar in elk geval ook als molenaar,  bakker,  cafehouder en bouwman……
Wie meer geschiedenis informatie heeft omtrent de molenaar familie Fakkert, de molen en de bakkerij van Fakkert, laat het mij dan weten. ( mail Schrijver@hoonhorst.nl).  opgesteld WS lid Historiche werkgroep Hoonhorst
 

Artikel delen: