Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim

Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst

DALFSEN – RECHTEREN – Eerste vermelding; (vervolg van het verhaal in de DalfsenNet magazine.) Kasteel Rechteren is gebouwd aan de oever van de Vecht en wordt al vermeld in 1230 als bisschop Willebrand van Utrecht aan Zwolle de stadsrechten met de daar bijbehorende rechten om stadsmuren te bouwen verleent, teneinde met succes de plunderingen van de huizen Voorst, Rechteren en Rutenberg te kunnen tegengaan.

 

In 1320 dragen Herman van Voorst en zijn neef Roderick het huis op aan de Bisschop van Utrecht. Hierdoor werd het huis een leen van de Bisschop en hadden de Van Voorsten het recht om het kasteel te versterken. Dit recht werd in 1326 weer bevestigd toen de zoon van Herman, Sweder van Voorst, beleend werd met Rechteren. De toren van het huis werd niet lang hierna gebouwd, in eerste instantie tot de helft van de huidige hoogte.

Sweder laat drie kinderen achter, een zoon die jong is gestorven en twee dochters Luitgarde en Johanna. Luitgarde die zichzelf Vrouwe van Rechteren noemt trouwt in 1345 met Frederik van Heeckeren, uit dit huwelijk stamt de huidige familie van Rechteren Limpurg.

Late middeleeuwen: uitbreiding van het complex

Al in 1190 stond er een soort versterkte boerenhoeve met de naam Rechteren vlakbij de plaats waar nu het kasteel staat. Om de hof was een gracht met een aarden wal aangelegd. Beide aanpassingen zorgden ervoor dat de hof beter te verdedigen was tegen rovende bendes. Rechteren is het enige van de middeleeuwse kastelen in Overijssel waarvan, ondanks belegering, ontmanteling, ingrijpende verbouwingen en uitbreidingen belangrijke delen zijn overgebleven. De donjon dateert uit de 14de eeuw en het woongedeelte werd in de 15de eeuw gebouwd. De ringmuur die rondom de burcht heeft gestaan is helaas verloren gegaan. Kasteel en landgoed bleven in de loop der jaren in dezelfde familie. In mannelijke lijn stamt het huidige geslacht Van Rechteren af van de tussen 1231-1245 vermelde ridder Evert van Heeckeren.

De 16e eeuw, een roerige tijd

De 16e eeuw was een roerige tijd voor Rechteren. In 1522 veroverde Hertog Karel van Gelre Rechteren, dat in 1523 het hoofdkwartier werd van Jacob ten Starte die namens de Hertog van Gelre rentmeester van Salland was. Jacob ten Starte beval namens de hertog aan de kerspels van Salland, om alle pachten, renten, tijnsen enz., eertijds verschuldigd aan de bisschop van Utrecht, nu aan hem op Rechteren te komen betalen, dat hierdoor het administratief middelpunt van Salland werd.

 

In 1524 beval de Hertog zijn rentmeester de Gelderse ruiterij te verplaatsen van Hattem naar Rechteren. Deze ruiterij bestond uit ongeveer 200 ruiters en paarden die vanuit Rechteren herhaaldelijk aanvallen op Zwolle uitvoerden. In november 1524 werd het kasteel belegerd door de nieuw ingehuldigde bisschop van Utrecht, Hendrik van Beieren. Deze beschoot het kasteel met zwaar geschut, maar deze beschieting richtte slechts beperkte schade aan. Wegens geldgebrek moest de bisschop de belegering al snel weer opheffen, zijn soldaten weigerden zonder soldij verder te vechten.

In de hierna gehouden vredesbesprekingen kwam onder andere kasteel Rechteren weer onder het bewind van de Bisschop van Utrecht – hiertoe moest Overijssel een aanzienlijke schatting bijeenbrengen die aan de Hertog betaald werd. Er werd overwogen door de Bisschop en de magistraten van de grote steden om het kasteel af te breken zodat het geen strategische rol meer zou spelen. Uiteindelijk werd er gekozen om de wallen te slechten. Het huis en zijn landerijen keerde ook weer terug als leen aan Hendrik van Rechteren.

De verdedigingswerken werden kennelijk niet geheel gesloopt. In 1583 verzoekt Adolph van Rechteren de Ridderschap en de steden van Overijssel om 200 man voetvolk en 50 ruiters ter verdediging tegen de Spaanse troepen van Philips de Tweede. Aan zijn verzoek is maar ten dele gehoor gegeven zodat in mei 1584 het Kasteel in Spaanse handen viel. De Spaanse bezetting van kasteel Rechteren duurde tot 1590. In 1591 werden alle verdedigingswerken op last van prins Maurits geslecht, zo verloor het kasteel haar strategische positie.

De 17e eeuw

In de 17e eeuw maakte het gebouw weinig ontwikkelingen door; Johan van Rechteren was meer op Huize Almelo gericht, dat hij voor de familie wist te behouden na een lange rechtszaak met de familie Westerholt. Zijn zoon Joachim Adolf volgde Johan op als heer van Rechteren.

Joachim Adolphs oudste zoon Johan Zeger trouwde in 1685 als nieuwe heer van Rechteren met Agnes Sofia van Raesfelt. Zij bracht aanzienlijke goederen en geld mee met dit huwelijk. Johan en Agnes lieten het noordelijke koetshuis bouwen, daarnaast lieten zij diverse kamers opknappen in het kasteel.

De 18e eeuw

In 1711 trouwt Johan Zeger’s zoon Joachim Hendrik Adolf met Amalia zu Limpurg. Met dit huwelijk werd Joachim Hendrik Adolph verheven in de Duitse gravenstand, tevens werd de naam Limpurg aan de achternaam toegevoegd.

In 1714 wordt een smeedijzeren toegangshek met zandstenen pijlers gemaakt. Met het huwelijk van Johan Evert Adolph met zijn nicht Sophia Juliana Florentina van Rechteren Almelo in 1747 komen de heerlijkheden Almelo en Rechteren in één hand.

De 19e eeuw

De oudste zoon van Adolph Frederik Lodewijk erfde de heerlijkheid Almelo, zijn broer Jacob Hendrik erfde Rechteren. De belangrijkste ingreep van Jacob Hendrik was de bouw van de brug naar het plein.

De 20e eeuw

Na de dood van Jacob Hendrik in 1878 werd hij opgevolgd door zijn enige zoon Adolph Zeyger van Rechteren Limpurg.

Het voorhuis werd in 1898 voorzien van een extra verdieping bekroond met uitbundig steenhouwwerk en een klokkentoren. Daarnaast werden de zadeldaken van de koetshuizen aangepast met trapgevels ook naar het ontwerp van Mutters.

Toen Adolph Zeyger in 1906 trouwde met Marguérite van Heeckeren van Enghuizen werd het interieur grondig gerenoveerd. Zo werd het hele gebouw voorzien van centrale verwarming en moderne communicatie middelen zoals een belbord en later telefoon.

Na de dood van Adolph Zeyger in 1918 is het huis voor langere tijd niet of nauwelijks bewoond. De weduwe van Adolph Zeyger gaf de voorkeur aan haar geboortehuis Kasteel Enghuizen bij Hummelo, dat zij vererfde aan haar tweede zoon Adolph Sweder van Rechteren Limpurg. De oudste zoon Adolph Reinhard trok na zijn huwelijk met Carola Elisabeth van Lynden in 1937 in het zuidelijke koetshuis dat voor bewoning was verbouwd. Het kasteel was inmiddels toe aan een totale restauratie maar deze moest door de oorlogsdreiging worden uitgesteld.

De Tweede wereldoorlog

Het kasteel diende in de oorlog onderdak aan bejaarden uit Katwijk en Scheveningen. Het grafelijke gezin bewoont in deze periode het Koetshuis samen met hun butler.

Bij tijd en wijle bood het kasteel onderdak aan een onderduiker: Henk van Gelderen, een Joodse student uit Amsterdam die in Hengelo als zoon van een textiel Fabrikant was opgegroeid, zat in Amsterdam in het verzet. Er ontstond een vriendschap, de student en de graaf hebben vaker ondergedoken gezeten in een geheime kelder van het kasteel, op een paar veldbedden met een kaarsje en een fles wijn. Adolph Reinhard hielp ook het verzet dat zich in de Rechterense bossen hadden verstopt door ze af en toe van eten te voorzien.

Grote restauratie

Toen het Rode Kruis vertrokken was kon er een begin worden gemaakt met een zeer ingrijpende restauratie van het hele kasteel.

Heden ten dage

Kasteel Rechteren werd tot oktober 2016 bewoont door Elisabeth Marguerite Carola gravin van Rechteren Limpurg (1938-2016), dochter van Adolph Reinhard Zeger graaf van Rechteren Limpurg (1909-1962). Elisabeth Marguerite Carola gravin van Rechteren Limpurg bleef kinderloos en zij liet het kasteel en omliggende landgoed na aan een achterneef, Christiaan Adolph graaf van Rechteren Limpurg. Reeds in 2014 streek hij zijn met zijn echtgenote en vier zoons vanuit Amsterdam neer op een woonboerderij op het landgoed. Christiaan van Rechteren groeide op het familielandgoed Huize Almelo op en wist als geen andere welke inspanningen het kost om een omvangrijk cultuurhistorisch ensemble als zodanig voor de verre toekomst in stand te houden.

Het landgoed omvat anno 2022 circa 1150 hectare grond, waarvan circa 500 hectare landbouwgrond en circa 650 hectare uit bos- en natuurgebied, landschapselementen, erven en overige terreinen bestaat. Naast Kasteel Rechteren en bijgebouwen zijn er onder meer 13 woningen en zeven boerderijen op het landgoed aanwezig. Ook het terrein van Foreco maakt onderdeel van het landgoed uit.

Historisch gezien kwamen de inkomsten voor het landgoed voornamelijk uit verpachting van landbouwgronden, verhuur van woningen, erfpacht, bosbouw en jacht. De kosten voor het onderhoud van het landgoed zijn, mede door de aanwezigheid van Kasteel Rechteren, diverse monumentale gebouwen en vele landschapselementen, erg hoog en drukken zwaar op de exploitatie van het landgoed.

Om het landgoed toekomstvast te maken zijn sinds 2017 plannen ontwikkeld om enkele nieuwe woningen op het landgoed te ontwikkelen en daarnaast diverse bestaande opstallen een andere bestemming te geven. De inkomsten die daarmee worden gerealiseerd dragen bij aan het onderhoud en de versterking van het landgoed, zodat het ook voor toekomstige generaties mogelijk wordt om het als een geheel in stand te kunnen houden.

K.J. Meijer rentmeester, voor DalfsenNet.

 

 

Foto's 11
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Landgoed Rechteren; het verleden, heden en de toekomst - Foto: Wim
Foto: Wim
Artikel delen: