Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim

Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine

DALFSEN – Van zandwegen tot “kunstwegen” en helaas veel moois verdwenen. Rond 1820 ware er in onze regio voor het eerst plannen om enkele grote zandwegen aan de zuidkant van de Vecht te voorzien van enige verharding. Dit werd met klinkers en/of met asfalt en grint uitgevoerd. Verharde wegen werden dan “kunstwegen” genoemd.

Als eerste werd rond 1830 de Rijksstraatweg van Zwolle naar Almelo door de dorpskernen van Heino en Raalte aangelegd en voorzien van klinkerverharding, dit is nu RW 35. Delen in het dorp Heino bleven echter nog jaren onverhard.

De heren van de landgoederen ’t Rozendaal en ’t Nijenhuis wilden echter niet achter blijven en volgden al in 1855, resp. 1875, beiden wegen werden met klinkers verhard. (nu nog bestaat de weg onder het Nijenhuis uit de oorspronkelijke klinkers).

De volgende weg die aan de beurt kwam in 1907 was de Zandsteeg, nu Zuthemerweg en Lemelerveldseweg.  Dit was toen de gemeentegrens  Dalfsen/Heino.

Het grint voor de Zandsteeg werd per schip aangevoerd tot de Ganzepannebrug, vandaar werd het verder per paard en wagen vervoerd door Th. Blom voor 54 cent per m3.

In dezelfde periode werd de weg van Dalfsen naar Heino via de Kluinhaar voorzien van verharding alsmede de Dalmsholterweg via de Doktersbrug (en de Weerdhuisweg) van Rechteren naar Lemelerveld. Evenals de weg van Raalte naar Lemelerveld via Linderte.  De secundaire wegen werden met grote festiviteiten, feestelijke toegangspoorten en kermis op de scholen in Dalmholte en Lenthe geopend. Eindelijk konden de leerlingen ook in slechte jaargetijden naar school. Hoewel het toch altijd te voet ging, waren sommige wegen in de wintermaanden echt onbegaanbaar.

Nadat de spoorlijn Raalte Hoogeveen in 1937 was opgeheven, werd op die plaats een betonweg, nu N 348 aangelegd, welke een belangrijke route werd naar het noorden.

Ook de wegen rond Hoonhorst kregen verharding, de meesten als grint/basaltwegen zoals de Vechtersteeg, nu Koelmansstraat, deze kreeg pas in de 50e jaren als klinkerweg. Deze weg was al 1000 jaar terug een Koningsweg van de Ierthe (Lenthe) door naar Munster in Duitsland langs verschillende Koningshoven.

Als laatste belangrijke zandweg die werd verhard was de Twentseweg in 1955, dit was voor de aanleg van de Rijksstraatweg Almelo Zwolle, vanaf de 13e eeuw  de  belangrijkste handelsroute van Campen naar Osnabruck.

Gevolgd door verharding van de Marsweg, de Molenhoekweg, Slennebroekerweg en de Tibbensteeg, en diverse wegen in de Marshoek midden en eind zestiger jaren.

Als laatste in de rij kennen we de Bosrandweg, waarvan een klein gedeelte pas rond 2007 geheel zonder aankondiging is geasfalteerd. Gelukkig is de weg verderop voorzien van een mooi fietspad. De Langsweg dateerd de verharding in de zeventiger jaren, maar ook slechts tot de helft. Het buitengebied was eindelijk (grotendeels) verlost van onbegaanbare wegen.

In natte perioden waren die zandwegen meestal totaal onbegaanbaar, zelfs niet altijd met paard en wagen, laat staan voor auto’s. Diepe sporen van soms wel een halve meter diep, vaak geheel gevuld met water en modder. Alleen met behulp van een trekker konden bewoners worden voorzien van hun veevoer,  de melkafvoer en de dagelijkse voorzieningen. Bakkers en kruideniers konden in het najaar en in de wintermaanden hun klanten niet of vrijwel niet bereiken met hun paardenkarren of bakfietsen.

Voor de inwoners was het een ramp door de wegen te komen omdat er gewoon te weinig onderhoud werd gepleegd en het water niet weg kon, sloten werden niet onderhouden, het water kon nergens naar toe, Waterschappen zoals nu waren er niet.

Wegen, akkers en bossen in het Sterrenbos, maar ook op de Mars rond Hoonhorst kenden grote waterproblemen en stonden soms maanden lang geheel blank. Voor voetgangers en fietsers was er langs zandwegen soms een strook aangelegd, afgezet met palen of bomen langs de weg. (nu nog op een deel van de Slennebroekweg zichtbaar), of zij gingen via de zogenaamde kerkpaden over hogere delen in het landschap naar de dorpen.

Voorlopig lijkt het er niet op dat er nog meer wegen verhard gaan worden, recreatie blijft een steeds belangrijke reden van verharding af te zien en meer aandacht te besteden aan juist onderhoud. Nu pas lijkt het er op dat gemeentewerkers de zandwegen weer mooi rond gaan schaven en de sloten open houden voor betere afvoer. Dit zie je nu gelukkig op verschillende zandwegen in de gemeente.

Andere wegen als bv de Sterrebosweg, deel Bosrandweg onder de Vennenberg en een deel van de Diezerstraat zijn herhaald voorzien van een semie-verharding, maar ook dat blijkt niet een goede keuze te zijn. Ook deze winter was het weer een en ellende om door die wegen te moeten gaan, grote gaten als gevolg van het uitspoelen van de zogenaamde verharding, voor fietsers bijna niet te doen en zelfs gevaarlijk. Ook langs de Diezerstraat is tijdens de ruilverkaveling een mooi betonnen fietspad aangelegd, hoewel te smal.

Voor wegen die druk bereden worden is er maar een oplossing, toch verharding, ook al moet het gaan tot enige aantasting van het landschap, goede bereikbaarheid is een must.

Langs meer zandwegen zijn de laatste jaren verharde fietspaden aangelegd, helaas menen automobilisten daar ook gebruik van te moeten maken. Paaltjes die er voor moeten zorgen dat er een goede afscheiding is worden uit de grond getrokken om toch het fietspad te kunnen gebruiken, het gevolg is dat paden besmeurd worden met modder en beschadigd worden.

Buitenwegen vragen veel onderhoud door het steeds zwaarder wordend vracht- en landbouwverkeer. Bermen en bomen moeten het ontgelden en  niet te spreken over de te hoge snelheden die de betere wegen hiervoor uitnodigen.

Wat waren de eerste wegen mooi, zoals de Heinoseweg, een prachtige gesloten bomenrij, waar de laatste jaren veel schade aan is gericht.. Op heel veel plaatsen in het verleden voorzien van een mooie oude klinkerbestrating, zelfs onder Den Berg van echte kinderkopjes. Helaas is al dat moois verdwenen onder een asfaltlaag, waarmee de geschiedenis is weggevaagd. Hier ligt ons DNA onder asfalt, wat nu ondenkbaar en helaas onomkeerbaar is.

Maar ook kunstwerken als ophaalbruggen zijn geheel uit het gebied verdwenen. Over het Overijssels kanaal, (eerder de Steenwetering, lagen eerst houten duikers), later prachtige draai- of ophaalbruggen, zie foto van de oude Weerdhuisbrug. Ook die bruggen hebben de sloop  in de zestiger jaren niet overleefd en liggen er troosteloze betonbruggen. De houten duikers en bruggen over verschillende sloten en de Marswetering zijn vervangen door beton, beton en nog eens beton.

Nieuwe inzichten maken korte metten met ons verleden, maar gelukkig kunnen we nu in het traject van het DNA van Dalfsen in elk geval de geschiedenis weer laten leven met verhalen. Lemelerveld heeft het al opgepakt om de beeldvorming van een ophaalbrug terug te brengen op een voetbrug over het kanaal. Misschien zijn er meer mogelijkheden in de gemeente om de geschiedenis te laten herleven. De komende jaren kunnen daarin erg belangrijk zijn.

Hoonhorst wil bezig gaan met het in beeld brengen van oude verbindingswegen.  De Twentseweg was eeuwen de belangrijkste handelsweg van Campen naar Osnabruck. Een van de oudste zandwegen aan de zuidkant van de Vecht is de Oude Vechtsteeg, die loopt vanaf Hoonhorst over het hoge gedeelte, door Millingen in diep uitgesleten wallen en komt eerst uit aan de Rietmansweg om vervolgens via de Millingersteeg aan te sluiten op de Diezerstaat. Van oorspong was deze weg al in de 10e eeuw de Koningsweg van de Ierthe (Lenthe) via Nieuwebrug naar Den Ham en verder naar Munster.

Gelukkig is veel geschiedenis bewaard gebleven, maar veel meer moois verdwenen.

WvdV

Foto's 7
Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim
Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim
Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim
Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim
Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim
Van zandwegen tot “kunstwegen” vervolg van het DN magazine - Foto: Wim
Foto: Wim
Artikel delen: