Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst - Foto: Wim
Foto: Wim

Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst

HOONHORST – In de gebieden rond en in Hoonhorst zijn sporen gevonden die wijzen op een vroeg-middeleeuwse bewoning, dus van voor het jaar 1000. We kennen het hof de Ierthe wat al genoemd wordt in het jaar 946 en boerderijen uit het hofstelsel van de Duitse koning Otto, later het klooster in Essen. Ook in die periode is de koningsweg ontstaan welke liep langs de verschillende Koninklijke hoven, later van het klooster Essen.

Dit zijn nu de huidige Koelmansstraat en de Oude Vechtsteeg. Koninklijke hoven lagen op een dag-gaans afstand (te voet) van elkaar, zoals in Olst, Ierthe en Archem richting Essen.

Langs die weg zijn in Lenthe (het huidige Hoonhorst) de eerste nederzettingen ontstaan wat niet meer was dan wat huisplaatsen op een rivierduin langs de oever van de door Lenthe meanderende Vecht. Water was ook toen van levensbelang, leven van de jacht, van vis en wild, met mogelijk een kleine akker.

De Vecht heeft eeuwen lang door dit gebied gestroomd en pas enigszins beteugeld door de aanleg van de eerste dijken. Daarvoor was het gebied tussen Hoonhorst en De Horte een gebied, zoals wij die nu kennen in de Biesbosch. Ook de voormalige Blankenkolk aan de Molenhoekweg was een overblijfsel uit die periode en in de zestiger jaren gedicht met afval.

Wist u dat de woningen aan de Dammans Es nr 5 tm 19 ook om die redenen op palen zijn gebouwd, een zwakke ondergrond  maakte dit noodzakelijk. De rest van de Dammans Es is in de zestiger jaren met meer dan een meter opgehoogd met “zand” uit de oude Vechtarmen van de Bellingerweer bij Dalfsen. Daardoor is aan de rand het hoogteverschil ontstaan, wat eerder glooiend was. Het laatste restje Vechtarm is nog te vinden langs de rand van het speelveldje “Achter de molen”, maar ook die sloot met drinkkolk voor vee is vrijwel dichtgegroeid. Rest nog de hergraven Emmertochtsloot, als onderdeel van de Vechtarmen.

Tijdens het bouwrijp maken in mei 1991 van het bestemmingsplan De Horst in Hoonhorst zijn sporen gevonden van vroeg- middeleeuwse bewoning. Sporen die wijzen op de aanwezigheid van een boerderij aan een van de vele Vechtarmen. De lager gelegen delen waren geheel onder gestoven of dichtgeslibd waardoor een dik pakket veen ontstond. In dit gebied werden verschillende scherven gevonden van inheemse kogelpotten, maar ook Pingsdorf aardewerk van kruiken welke mooi gekleurd waren met rivierklei door de toenmalige bewoners in de periode rond 1150. Kruiken werden gebruikt om etenswaren en drank in te kunnen vervoeren. Dit vervoer vond meestal plaats over water, dus het stroomgebied van de Vecht.

Kogelpotscherven met ronde rand werden gebuikt om op het open vuur te plaatsen en in te koken. Zelfs nog restanten van een maalsteen gevonden om eigen graan te kunnen malen. Die steen is meestal afkomstig uit het Eifelgebied. Uit de vele ijzerslakken die hier zijn gevonden wordt afgeleid dat de bewoners zelf ijzeroerbrokken hebben omgesmolten in een veldoven en dit hebben gesmeed tot gereedschap.

Verder vonden we verschillende scherfjes vuursteen om dierenhuiden schoon te schrapen, leemresten, stukjes oud metaal, scherf chinees aardewerk uit de middeleeuwen, porselein in latere grondlagen enz. Een aantal jaren daarvoor zijn aan de andere kant van het dorp klokbekerscherven gevonden. De heer Ab Goutbeek uit Dalfsen is bij dit onderzoek betrokken geweest en in Hoonhorst is nog een hele korte video-opname en zijn scherven nog bewaard gebleven.

De opbouw van de grondlagen op De Horst zijn als volgt omschreven en te beginnen op de diepe onderlaag van gele stuifzand of bruine vaste grond. Soms moest er meer dan 3 m diep gegraven worden tot die grond bereikt werd. Daarboven zat een donkergrijze tot zwarte laag uit een de oude periode of de midden steentijd, dus vanaf 2000 jaar voor Chr. Dit betrof dan de bodem van de rivier of kreek wat er gelopen heeft.

Hierna komen we in de leeflaag uit de periode van 2000 jaar voor Chr. tot 1000 jaar na Chr. dus de steentijd tot de middeleeuwen. Gevolgd door een laag zwarte grond uit de vroege middeleeuwen, vanaf ongeveer het jaar 1000.

Dan krijgen we de laag die ontstaan is door bewerken en ontginning, de bruine es-grond. Mest uit de potstallen, wat grotendeels uit heide of veldplaggen bestond in de periode van 1350 tot 1850. We troffen een dikte aan op sommige plaatsen van 75 cm, maar ook delen van 35 tot 40 cm. De es, de graanakker welke het dichtst bij de boerderij lag, werd gebruikt om de mest van de potstallen uit te rijden, doordat er toch zand in zat nam de dikte van een es per jaar toe met gemiddeld 1 mm. Dus een es-laag met een dikte van 40 cm betekend dat hier ongeveer 400 jaar gebruik van is gemaakt en waar 75 cm voorkomt mogelijk wel 700 jaar of meer.

Een prachtig voorbeeld hier te zien was het ontstaan van es-greppels. Om het gebied te ontginnen werden er op onderlinge afstand van soms een meter brede sleuven gegraven. Hierin werd alle onbruikbaar  materiaal, zoals takken die niet geschikt waren voor het open vuur, boomstronken of rotte boomstammen alsmede de bovenlaag van de grond tussen de greppels in geschoven. Daardoor ontstond er vlakke grond die gebruikt werd als graanakker en wat tevens humus voor de grond opleverde. In de doorsneden waren de greppels bruin gekleurd en tekenden zich mooi af.

De bovenste grondlaag is de landbouwgrondlaag, hier en daar bewerkt met een diepe ploeg, dit in de periode van 1850 tot heden. Daarin liggen de scherven van de latere periode, als serviesgoed, porseleinen pijpenkoppen en steeltjes enz.

Overal op de koppen van de rivierduinen in Lenthe zijn resten van bewoning gevonden, tot zelfs in de Romeinse tijd. Stenen weefgetouwenklosjes uit die periode gevonden in Lenthe en een houten waterput van rond het jaar 1000. In Emmen zijn resten van een grafveld gevonden en ook een houten waterput uit de Romeinse tijd. Hoonhorst (het vroegere Lenthe) kende ook het hof of havezate Hoenhorst, of Hohenhorst. Al genoemd in de 14e eeuw en stond aan de Oude Vechtsteeg. Pas rond de bouw van de eerste kerk in 1770 is het dorpje Hoonhorst ontstaan.

Het gebied rond Hoonhorst kende veel meer landgoederen en havezaten welke inmiddels verdwenen zijn zoals De Koele ofwel Ter Kuile en het latere Blankvoort, Slennebroek, Doevelaar, Bakenboer, Zandwijk, De Linthorst, Brunink en mogelijk nog meer, aldus Ab Goutbeek. (historicus uit Dalfsen)

Rond Hoonhorst is tijdens de aanleg van de aardgasleiding in 1986 op verschillende plaatsen oud aardwerk gevonden uit een periode van rond 1400. Vooral aan de Tibbensteeg heeft heel wat aardewerk naar boven gebracht, wat mogelijk wijst op een voormalige pottenbakkerij in dat gebied.

Het DNA van Hoonhorst ligt nu echt onbereikbaar onder de grond.

WvdV

Foto's 6
Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst - Foto: Wim
Foto: Wim
Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst - Foto: Wim
Foto: Wim
Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst - Foto: Wim
Foto: Wim
Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst - Foto: Wim
Foto: Wim
Vroeg-middeleeuwse bewoning ook in Hoonhorst - Foto: Wim
Foto: Wim
Artikel delen: