Bericht van Frederik Prins (Dalfsenaar) vanuit Uganda

Bij het overlijden van Hosni Mubarak, oud President van Egypte. Vorige week overleed Hosni Mubarak, 91 jaar oud, oud – President van Egypte. Ik werkte in Egypte toen hij President werd. Later ben ik een paar keer voor langere of kortere tijd terug geweest in Egypte.

Eerst een stukje geschiedenis.

In 1951 wed Egypte bevrijd van het ongelooflijk corrupte regime van King Farouk (met zijn gouden pleetjes). Na een korte periode van onrust met een tussenpaus, werd  Gamal Abdel Nasser de eerste sterke man. Oorspronkelijk was hij bevriend met de Sovjet Unie, dat hem veel steun verleende. Toch niet genoeg: de Amerikanen boden meer, dus wierp hij Egypte in de armen van de USA. Die zorgden o.a. voor de betaling van de vele miljarden, nodig voor de bouw van de Aswan Dam. Door het reguleren van het Nijl water konden enorme lappen grond geïrrigeerd worden, een uitkomst voor veel Egyptisch boeren. Alleen zaten er ook beroerde kanten aan: onervaren en ongeletterde boeren verspilden veel water, waardoor (door het opkomende zout uit de bodem) grote stukken grond voor tientallen jaren waardeloos werden.

Nasser heeft veel goede dingen gedaan voor Egypte, o.a. stimuleerde hij onderwijs, met name voor meisjes. Maar ook hier schoot hij zijn doel voorbij: door iedereen die een diploma haalde een gegarandeerde baan bij de overheid te garanderen, ontwikkelde hij een burokratie van heb – ik – jou – daar. Voorbeeld: onze oudste zoon werd in Egypte geboren; de geboorte akte moest door 16 mensen ondertekend worden. Waag het niet om met 15 handtekeningen aan te komen: “Kunt U niet tellen, meneer?” Het duurde dus een week voor alle handtekeningen gezet waren. In ons geval was iemand in de lange keten zo vriendeijk geweest het woord Dutch (Nederlands) te veranderen in Deutsch, waarop iemand anders in de lange rij nog vriendelijker was had daar German (Duits) van gemaakt. We hebben er geweldig om moeten lachen, en zijn vrolijk opnieuw de procedure gestart. OK, prima in ons geval. Maar o-wee als er bijvoorbeeld een medisch probleem was geweest en moeder en kind hadden hals over kop naar Nederland moeten gaan, dan had zo’n idiote verandering veel tijd, dus een mensenleven kunnen kosten. Overigens, een paar jaar geleden was onze zoon even terug in Alexandrië en voor de gein heeft hij in het ziekenhuis gevraagd of hij zijn geboortegegevens in mocht zien. Dat mocht, en na wat zoeken bleek hij als meisje in de boeken te staan. Lachen – gieren – brullen!

Na Nasser kwam Anwar el – Sadat als President. In het buitenland bijzonder gewaardeerd vanwege het Camp David vredesakkoord met Israel. In Egypte werd hij, mede daardoor, gepruimd. Maar echt populair was hij niet, vooral vanwege de rol van de geheime politie, en omdat hij lui was, kwam bijv. zelden voor 9 uur zijn bed uit, en ook omdat hij en zijn gezin wel heel erg aan luxe gehecht waren.

Begin oktober 1981 werd hij vermoord. Vice President Hosni Mubark die naast hem zat werd alleen aan zijn hand gewond. Met Mubarak als nieuwe leider begonnen enkele tientallen jaren van orde en rust, en van relatieve welvaart. Hij stond bekend als harde werker, no nonsence, en oorspronkelijk wars van luxe. Zoals veel vaker elders op de wereld, veranderden zijn smaak en gewoontes; luxe werd gewoon, en hij speelde er op in dat zijn jongste zoon hem op zou volgen. Hij bleef veel te lang zitten, zoals eigenlijk overal op de wereld: ingefluisterd door de mensen in het kringetje om hem heen, die hem vertelden dat hij fantastisch werk deed, en dat het land hem nog erg nodig had.

Toen hij aantrad was ik assistant deskundige bij de FAO in Alexandrié. Ondanks dat ik maar een bescheiden rol had, mocht ik soms opdraven tijdens de vakanties van mijn bazen, om ergens op een Ministerie in Cairo een handtekening te zetten, bijv. voor de inklaring van een auto, of iets dergelijks.

Twintig jaar later was ik terug in Alexandrië, nu als Team Leider van een groot irrigatie project. Bij tijd en wijle moest ik in Cairo zijn voor “belangrijke” vergaderingen. Op het Ministerie van Landbouw ontmoette ik nog steeds dezelfde Minister die er 20 jaar eerder zat, en sommige van zijn adviseurs kende ik ook al: dezelfden van vroeger. In de voorbije 20 jaar was vrijwel alles veranderd wat met landbouw te maken had, en met voedselvoorziening. Ondertussen hadden we ook de fax gekregen, en die was alweer verouderd vanwege internet en e-mail. Maar de adviseurs van de Minister hadden nog steeds dezelfde gewoontes gehouden, zij bleven elkaar met de hand geschreven memo’s sturen.

OK, terug naar oktober 1981. Mijn ouders uit Dalfsen waren op bezoek in Egypte, èn mijn schoonouders uit Hoogeveen. Mijn vrouw was hoogzwanger. Toen we hoorden dat Sadat was vermoord, gevolgd door een poging (poginkje, bleek later) tot een staasgreep, beleefden we een paar spannende uren. Gelukkig bleef de orde gehandhaafd; we hadden er verder weinig last van.

In 2011 tjdens de “arabisch lente” werd Mubarak afgezet, na 30 jaar als een soort Farao geregeerd te hebben. Zijn beide zonen werden met hem gearresteerd. Wat mij het meest opviel was hun verbazing toen ze er achter kwamen dat er grote verkeersopstoppingen in Cairo waren. Hee, dat was hen nooit opgevallen! Nee maar natuurlijk niet, als zoontjes / zonen van de President hadden ze steeds de beschikking over een batterij politie- en legerauto’s, die de weg vrij bliezen zodat zij zonder oponthoud de weg op konden. Hoe dan ook, zij en hun vroeger zo gerespekteerde vader moesten de vernedering ondergaan het gevang in te draaien, en verantwoording te moeten afleggen over hun daden, wandaden en misdaden.

Lessen voor diktators en “sterke mannen” (“sterke vrouwen” zijn er amper geweest, misschien Pakistan en India uitgezonderd, voor een beperkt aantal jaren): blijf niet te lang zitten, vroeger of later breekt het je op en word je met pek en veren de laan uitgestuurd.

De laatste paar jaar woon ik vooral in Uganda. Hier regeert President Museveni al zo’n 35 jaar. Alweer 18 jaar geleden had ik de eer (als Country Director van Child Fund, een “grote” onder de NGOs) in Afghanistan, om aan de lunchtafel te zitten met de onderdirekteur van de UN, direct onder Kofi Anan. Hij vroeg me o.a. waar ik had gewerkt voor ik in Afghanistan terugkwam. Uganda, zei ik, waarop hij direct, zonder nadenken zei: “met alles wat President Museveni doet is weinig mis, op één ding na: hij blijft veel te lang zitten. Hij had al lang weg moeten zijn, en zou het als prioriteit moeten zien zijn taken aan zijn opvolgers over te dragen”. Dat is nu bijna 20 jaar geleden! Ik houd mijn hart vast voor het moment dat Museveni, hopelijk (min of meer) vrijwillig, inderdaad vertrekt en er (alweer: hopelijk) zonder bloedvergieten een democratisch gekozen opvolger komt.

Reakties blijven steeds meer dan welkom op frederikprins14@gmail.com

Artikel delen: